Het Boek Ruth deel 1:
Verdreven door Honger
Introductie
We beginnen vandaag met onze zomer-serie over Ruth, een serie in negen afleveringen op negen zondagen.
De Bijbel is een verzameling van Bijbelboeken, het kleine Bijbelboek Ruth is daar één van. Het geldt als één van de mooiste Bijbelverhalen. Een verhaal over gewone mensenlevens en tegelijkertijd een geloofsverhaal.
Wie het geschreven heeft weten we niet. We weten wel dat het verhaal zo een 2500 jaar geleden werd geschreven. De verteller plaatst het verhaal nog eens vijf eeuwen eerder, in de tijd van de rechters. We horen over mensenlevens uit een ver verleden, een heel andere tijd en toch komt het verhaal ook dichtbij, het is zo menselijk.
Dit verhaal spreekt tot de verbeelding. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit verhaal van Ruth door vele kunstenaars is uitgebeeld. Een aantal afbeeldingen zullen ook in deze afleveringen de revue passeren.
In het begin wordt in enkele zinnen het familieverhaal vertelt. Het verhaal lijkt aan het begin al dood te lopen.
Overdenking
Het begint allemaal met een hongersnood in Betlehem. Deze plaatsnaam kent u misschien uit een ander bekend Bijbelverhaal: het kerstverhaal. Jezus is namelijk in Betlehem geboren, maar dat is zo’n 500 jaar later. Betlehem de naam betekent het Broodhuis. En daar nu juist midden in het broodhuis heerst honger.
Dit wordt kort in één zin genoemd maar wat achter zo een zin schuil gaat wordt hier niet vertelt.
Een hongersnood legt een land lam, wakkert de angst aan en alle optimisme over de toekomst vervliegt. Een hongersnood kan ook tot onveiligheid leiden, ieder voor zich …
Even een vraag tussendoor. Kent u uit uw familie verhalen over honger, over de hongerwinter of van andere tijden en plaatsen waar honger werd geleden?
De meesten van ons hebben gelukkig geen hongersnood meegemaakt. Daar mogen we blij om zijn. Wij moeten het dan van de verhalen hebben.
De hongersnood in Betlehem bracht Elimelech en zijn gezin ertoe om te vertrekken. Zij gingen weg uit Betlehem en zochten hun heil elders. Zij gingen tijdelijk als vluchteling en vreemdeling in een ander land leven.
Ook dat wordt in één zin verteld. In een ander land leven is geen kleine stap. Hoe vriendelijk de mensen ook zijn je moet eerst je weg en je plek zien te vinden. Je zult je er vreemd en onbegrepen voelen … dat is onvermijdelijk. Bent u eens verhuist naar een ander gebied, naar een andere stad, een ander land?
Een gezin in den vreemde en gaandeweg, met de tijd vinden ze hun plek.
Nu pas worden hun namen genoemd.
Namen hebben vaak een betekenis. Soms herken je dat meteen zoals bij: Lieve, Vlinder, Romijn of Raaf. Ken je de betekenis van je eigen naam?
In het boek Ruth hebben de namen en hun betekenis een eigen rol in het verhaal.
De vader heet Elimelech dat betekent ‘mijn God is koning’. De moeder heet Noömi dat beteken liefelijke, de gelukkige. Zij hebben twee zonen Machlon, dat betekent ziekte en Kiljon dat betekent zwakte.
Na een tijdje slaat het noodlot toe. De vader Elimelech overlijdt. Vaak is zo een overlijden het moment om terug te keren. Zij wilden immers maar voor een tijd weggaan. Maar de kinderen zijn in den vreemde opgegroeid en daar thuis geraakt De moeder, Noömi, blijft met de kinderen in den vreemde wonen. Je raakt verbonden met je nieuwe thuisland. De jongens trouwen ondertussen beide met een Moabitische vrouw. De ene heet Orpa en de andere Ruth. We weten niet eens wie met wie getrouwd is.
Het gaat hierbij om huwelijken tussen twee mensen met verschillende culturen en verschillende geloven. Dat dat niet vanzelfsprekend is, dat is iets van alle tijden. We kennen niet voor niets het spreekwoord ‘Twee geloven op één kussen daar slaapt de duivel tussen’.
We vinden dit spreekwoord ouderwets en denken in onze tijd erg makkelijk dat liefde alles overbrugt.
Een verschillende cultuur, een verschillend geloof of levenshouding dat moet kunnen – we vergeten daarbij graag dat je moet als paar veel meer moeite moet doen om elkaar te begrijpen en met de verschillen om te gaan.
Wat in de namen van de zonen doorklinkt van ziekte en zwakte dat gebeurt ook. Beide overlijden jong en kinderloos.
Zo veel menselijk drama gaat achter de eerste regels van dit verhaal schuil! En waar blijft God bij al dit leed?
Noömi blijft achter met de beide schoondochters Orpa en Ruth.
Drie weduwen zonder nageslacht.
Drie vrouwen zonder bescherming van een man.
Drie vrouwen zonder toekomst.
De stamboom van dit gezin loopt dood.
Het lijkt hier einde verhaal.
Zo begint dit verhaal!
Amen.
Lezing
Ruth 1:1-5
In de tijd dat de rechters het volk leidden, brak er een hongersnood uit in het land. Een man trok daarom met zijn vrouw en zijn twee zonen weg uit Betlehem in Juda, om een tijdlang in de vlakte van Moab te gaan wonen. De naam van de man was Elimelech, die van zijn vrouw Noömi, en zijn twee zonen heetten Machlon en Kiljon; het waren Efratieten uit Betlehem in Juda. Toen ze in Moab waren aangekomen, bleven ze daar als vreemdeling wonen. Na enige tijd stierf Elimelech, de man van Noömi, en zij bleef achter met haar twee zonen. Zij trouwden allebei met een Moabitische vrouw. De naam van de ene was Orpa, die van de andere was Ruth. Nadat ze daar ongeveer tien jaar gewoond hadden, stierven ook Machlon en Kiljon, en de vrouw bleef alleen achter, zonder haar twee zonen en zonder haar man.
Liederen
Lied 675:2
Wat kan ons schaden,
wat van U scheiden,
liefde die ons hebt liefgehad?
Niets is ten kwade,
wat wij ook lijden,
Gij houdt ons bij de hand gevat.
Gij hebt de zege
voor ons verkregen,
Gij zult op aarde
de macht aanvaarden
en onze koning zijn. Halleluja!
Gij, onze Here,
doet triomferen
die naar U heten
en in U weten,
dat wij Gods kinderen zijn. Halleluja!
Lied 941:2
Gij maakt mij steeds meer vreemdeling.
Ontvreemdt Ge mij dan, ding voor ding,
al ’t oude en vertrouwde?
O blinde schrik, mijn God, mag ik
niet eens mijzelf behouden?
Voorbeden
Eeuwige,
wij danken U voor het vele goede dat ons nu in Nederland weer ten deel valt.
We kunnen weer meer naar buiten en we kunnen weer veel meer samen zijn met onze dierbaren.
Eeuwige God,
leer ons onze dagen naar waarde te schatten.
De dagen dat het ons goed gaat bewust te genieten en te koesteren in Uw naam.
De dagen dat we worstelen met het leven, te geloven dat U dicht bij ons bent.
En te bidden om troost en bescherming in Uw naam.
En te zijn voor elkaar.
Geef Gij het ons dat – als het dierbaarste en belangrijkste in het leven ons ontvallen moet – dat we U dan op onze weg vinden,
in de liefde en trouw van anderen,
zoals dat Noömi overkwam.
Wilt U zo voor ons mensen zorgen als het leven ons klein en eenzaam maakt.
Wees gij dan ‘de Liefde’ die er voor mensen is
en open dan een deur naar een nieuwe toekomst.
Amen
Zegen
Eeuwige,
vader en moeder van alle mensen.
Zorg voor ons
en zegen al onze nachten en dagen,
zegen ons hart, ons verstand, onze handen.
Zegen ons voor elkaar:
man en vrouw
moeder en vader
en kinderen
en kindskinderen,
mensen alleen,
mensen zonder kinderen
mensen zonder ouders, –
zegen ons voor elkaar
met liefde en trouw.
Houd de droom in ons gaande
en geef ons leven
in de naam van de Vader
en de Zoon en de Heilige Geest.
Amen